Nawigacja

Założenie szkoły Okres rozbiorów II Rzeczpospolita

HISTORIA SZKOŁY

Okres rozbiorów

Nauczycielem pracującym w tutejszej szkole był l. 1795-1814 był Daniel John . Po nim nauczycielem był niejaki Seiler pracujący tutaj w l. 1814-1816. Po nim naukę w szkole prowadził nauczyciel Lűhssengut, nie wiemy jak długo pracował tutaj ale jako ciekawostkę należy powiedzieć, że był on zarówno nauczycielem jak i szanowanym tkaczem. Uczył on dzieci najważniejszych umiejętności czytania, pisania i liczenia, a nauka odbywała się w jego warsztacie tkackim gdzie dzieci siedziały na ubitej glinie. Po Lűhssengucie nauczycielem był Neve, którego zastąpił jego zięć, August Hertel, katolik i student teologii, który później poślubił żydówkę. W miejscowej szkole pracował on w l. 1845-1865.

W dniu 1 lipca 1865r. nauczycielem w szkole został Kaulfuhss. Do obwodu szkolnego należały wówczas z Sowińskich Olędrów 34 ewangelickie i 2 katolickie rodziny z Gorzeńskich Olędrów 6 ewangelickich i 1 katolicka oraz z Ludwiny 44 rodziny ewangelickie.

Do budynków szkolnych w 1865r. należały:

-          dom szkolny z drewnianych bierwion (kłoda, deska) wewnątrz otynkowany gliną, a na zewnątrz obity deskami z dachem krytym słomą.

-          mieszkanie nauczyciela składające się z 1 pokoju będącego zarazem sypialnią. Miał on 6 łokci (dawna miara wynosząca od 0,47m do 0,78m) długości i 6 łokci szerokości oraz 3,5 łokcia wysokości. Mieszkanie miało alkowę (wnęka przylegająca do pokoju) pełniącą funkcję kuchni. W domu nauczyciela znajdowała się sala lekcyjna.

-          budynki gospodarcze w skład wchodziła obórka z drewna pod słomą, maleńka stodółka z małym klepiskiem (podłoga z mocno ubitej gliny) oraz mierzący 2,5 łokcia sąsiek  (część stodoły gdzie składano zboże, słomę, siano)

-          w pobliżu znajdowała się także piwnica z kamieni polnych kryta słomą.

Jeżeli chodzi o wynagrodzenie nauczycielskie, jakie były wypłacane w tutejszej szkole to wynosiły one w 1865r.:

        gotówkę w wysokości 42 mk

        równowartość za 6 mórg służbowego gruntu szkolnego 11,15 mk

        wartość drzewa opałowego dla nauczyciela  25 mk

        wartość pozostałych naturalii 49,03 mk

        wartość wolnego mieszkania 12 mk

        materiały piśmienne 1 mk 15

        za sprzątanie i opalanie izby szkolnej 2 mk 20

        za rąbanie drzewa 5 mk20

        na opalanie izby szkolnej 5 sążni drzewa twardego lub 25 mk gotówką

        w całości 10 sążni drzewa twardego lub 50 mk gotówką plus wolna zwózka

W 1866r. nauczyciela Kaulfuhssa powołano do wojska na wojnę  prusko-niemiecką. Po krótkiej służbie został zwolniony, a po powrocie z wojska wraz z dziećmi przygotowywał dla wojska bandaże, szarpie i upominki dla walczących żołnierzy.[1] Nauczyciela Kaulfuhssa powołano do służby wojskowej ponownie w okresie żniw.

W 1867r. w setną rocznicę zawarcia układu osiedleńczego u nauczyciela Kaulfuhssa zebrało się kilku starszych mieszkańców aby uczcić założenie osady. Podczas tego spotkania postanowiono zmienić nazwę osady na niemiecką Eulendorf, a nazwę Gorzeńsie Olędry na Bittersdorf. W roku następnym obydwie nazwy zostały urzędowo wprowadzone w życie.

W roku 1874 naprzeciwko szkoły postanowiono urządzić staw. Woda w stawie miała służyć jako zbiornik przeciwpożarowy oraz do pojenia bydła. Na środku stawu usypano wyspę, którą nazwano wyspą pokoju, a posadzony na jej środku dąb nazwano dębem pokoju.

Powszechny spis ludności z dnia 1 grudnia 1880r. wykazał, że Sowina Błotna liczy 244 osoby.

24 czerwca 1883r. z inicjatywy nauczyciela Kaulfuhssa utworzono stowarzyszenie rolnicze do którego przystąpiło 52 gospodarzy z Sowiny Błotnej, Ludwiny, Dobrej Nadziei i Zielonej Łąki.

W dniu 9 lipca 1887r. odbyło się położenie kamienia węgielnego pod nowy budynek szkolny. W uroczystości tej wzięli udział wszyscy członkowie dozoru szkolnego, dzieci szkolne komisarz Lohs oraz przyszły budowniczy szkoły Opieliński. W następnym roku w dniu 6 września odbyło się uroczyste poświęcenie nowego budynku szkolnego. W uroczystości otwarcia szkoły uczestniczyli inspektor szkolny pastor Raddatz oraz landrat [nn]. Na uroczyste poświęcenie pastor Raddatz przybył wraz z orkiestrą z Domu Sierot. Uczestnicy tej uroczystości zebrali się przy starej szkole skąd w uroczystym pochodzie z muzyką i śpiewem religijnym ruszyono do nowej szkoły. W szkole przemawiali landrat, inspektor szkolny i miejscowy nauczyciel Kaulfhuss. Po części oficjalnej odbyła się wesoła zabawa dla dzieci i starszych.

Od roku 1890 szkoła została przemianowana na szkołę dwuklasową, a drugim nauczycielem został Karol Reim. Pełnił on tę funkcję przez rok po czym zastąpił go Adolf Folta.

We wrześniu 1891r. odbywały się w tutejszej okolicy w tym i na polach Sowiny Błotnej dywizyjne manewry wojskowe. W miejscowości stacjonowały 2 kompanie wojska, a w budynku szkoły mieścił się sztab dywizji. Oficerowie sztabu stołowali się u miejscowego nauczyciela Kaulfuhssa, którego żona Berta przygotowywała posiłki.

Jak podają szkolne kroniki na terenie szkoły odbywały się różne uroczystości, jak choćby urodziny cesarza Wilhelma II świętowane corocznie 27 stycznia. Dzieci w tym dniu przyjmowano kawą i plackiem, a tak że otrzymywały upominki w postaci książek, zeszytów, tabliczek, rysików, piór. Ponadto na terenie szkoły obchodzono inne święta jak choćby Święto Reformacji czy dzień zwycięstwa pod Sedanem[2]

 Co roku miały też miejsce wizytacje szkoły. W wizytacjach tych w latach 90 XIX wieku uczestniczyli najczęściej radca rejencyjny i szkolny dr Franke z Poznania oraz powiatowy inspektor szkolny pastor Raddatz. W szkole organizowana była również uroczystość Bożonarodzeniowa, na którą licznie przybywała okoliczna ludność.

Miejscowi nauczyciele brali udział w konferencjach rejonowych i powiatowych. Tematy poruszane na nich były różne, a program jednej z takich konferencji wyglądał następująco:

1)                             Lekcja z wykorzystaniem czytanki „Ptaki śpiewające, a w szczególności słowik”, którą przeprowadził nauczyciel Schulz

2)                             Nauczyciel Krampe z Czermina przeprowadził lekcję dziećmi z Niemieckiej Szkoły Obywatelskiej w Pleszewie na temat „Goethego –Król Olch”

3)                             Referat nauczyciela Boeslera z Kotlina pt „Wartość, użytkowanie i eksploatacja bibliotek uczniowskich”

Nauczyciele uczący w szkole w Sowinie Błotnej oraz tutejsze dzieci brały także udział w uroczystościach na terenie Pleszewa. Przykładem może być udział w uroczystym odsłonięciu pomnika poległych z powiatu pleszewskiego w wojnach 1864, 1866 i 1870-1871, która miała miejsce 22 września 1895r.

W dniach 4-9 września 1897r. na terenie powiatu odbyły się manewry dywizyjne. W Sowinie Błotnej i Ludwinie rozlokowano po 1 kompanii 5 batalionu strzelców z Jeleniej Góry. W dniu 6 września 1897r. odbyła się symulacja  bitwy piechoty i kawalerii w której uczestniczyły także miejscowe dzieci. Wszelkie szkody jakie powstały na polach w wyniku manewrów zostały oszacowane i zrekompensowane.

W dniu 16 czerwca 1898r. odbyły się w miejscowej szkole wybory posłów do Reichstagu. Wybory w tutejszym lokalu wygrał Polak dr Zygmunt Dziembowski z Poznania. Zwycięstwo było tym cenniejsze gdyż odniesione zostało mimo nielicznych głosów oddanych przez miejscowych Polaków.

W roku 1901 uroczyście obchodzono w tutejszej szkole rocznicę utworzenia państwa pruskiego. Roku szkolny 1901/1902 rozpoczął się w poniedziałek 1 kwietnia 1901r. Przerwy w nauce w tym roku szkolnym były w następujących terminach:

- wakacje na Zielone Świątki od 16 do 30 maja

- wakacje letnie od 21 lipca do 11 sierpnia

- wakacje jesienne od 6 do 27 października

- wakacje gwiazdkowe od 24 grudnia do 2 stycznia

- wakacje wielkanocne od 26 marca do 3 kwietnia

W 1901r. na emeryturę przeszedł nauczyciel Kaulfhuss. Nowym pierwszym nauczycielem został Jan Schwarz z Grębowa.

Kolejne lata szkoły powodują zwiększanie się liczby uczniów wyznania katolickiego, czyli Polaków. W roku szkolnym 1907/1908 szkoła liczyła 157 uczniów, spośród nich 86 było katolikami. W roku szkolnym 1910/1911 szkoła liczyła 154 uczniów, w tym 105 katolików. Ze względu na zwiększającą się liczbę dzieci wyznania katolickiego rejencja królewska postanowiła w 1911r. powołać na nauczyciela Hieronima Wiśniewskiego.

Od 1909r co roku miejscowa ludność bierze udział w tzw. wieczorach ludowych. Podczas tych spotkań miały miejsce uroczyste przemowy, deklamacje wierszy, śpiewy, tańce, projekcje bajek i filmów oraz wystawiane są sztuki teatralne. W sztukach biorą udział tak dorośli jak i dzieci, a licznie przybywająca okoliczna ludność świadczyła o dużej popularności i potrzebie organizacji tego typu imprez. Jak podaje kronika szkolna pierwszy taki wieczór odbył się 16 stycznia 1909r.

Pierwsza wymieniana w kronikach wycieczka szkolna odbyła się w dniu 18 sierpnia 1910r. W tym dniu  nauczyciele i uczniowie udali się na pieszą wycieczkę do Taczanowa gdzie zwiedzano park, pałac, kaplicę i gorzelnię. Następnie udano się do Kowalewa gdzie odwiedzono miejscowych gospodarzy do szkoły powrócono pociągiem.

W lipcu 1913r. nowym pierwszym nauczycielem został Erdman. Z jego inicjatywy powstała kapela szkolna (2 bębenki i 4 piszczałki), brała ona udział w uroczystym pochodzie z pochodniami przez wieś z okazji urodzin cesarza Wilhelma.

Dzieje szkoły w Sowinie Błotnej podczas I wojny światowej nie są nam zbyt dobrze znane, ponieważ obaj tutejsi nauczyciele zostali powołani do wojska przez co kronika nie była prowadzona.

W drugim dniu mobilizacji powołano do wojska nauczyciela Erdmana. Służył on w zastępczej artylerii pieszej w Poznaniu. Po przeszkoleniu do końca wojny przebywał na froncie i dosłużył się stopnia porucznika.

1 października 1914r. powołano do 46 pułku piechoty nauczyciela Konwińskiego. Walczył on zarówno na froncie zachodnim (Francja, Flandria),  jak i wschodnim (Galicja, Rosja). Był dwukrotnie ranny w skutek drugiej ranny, która spowodowała usztywnienie lewego kolana został zwolniony w czerwcu 1918r. z wojska.

Obaj nauczyciele otrzymali za zasługi Krzyże Żelazne II  klasy.

W początkowym okresie wojny  nastroje wśród miejscowej ludności były dobre.  dopiero w listopadzie 1914r. pogorszyły się. Wdarcie się  oddziału kozackiego do Pleszewa, który obrabował pocztę wywołało niepokój wśród ludności, a część zaczęła się nawet szykować do ucieczki. Miejscowa ludność widziała także łunę pożaru nad Kaliszem oraz słyszała huk armat.

Najbliższą okolicę wojna szczęśliwie ominęła. Tylko w pierwszym roku wojny widziano tutaj dużo wojska, które zmierzało na front. Dozór szkolny przeznaczył budynek szkoły na wojskowy lazaret (szpital) jednak na szczęście nie zaszła taka potrzeba by go w ten sposób wykorzystać.

Podczas I wojny światowej śmierć ponieśli z najbliższej okolicy Ferdynand Schulz, Gottlob Schulz, Wilhelm Schulz. 

Nauka w szkole w Sowine Błotnej po wybuchu wojny nie była prowadzona. Dopiero od zimy 1915r. została wznowiona i odbywała się 3 razy w tygodniu po 2 godziny. W  zastępstwie powołanych do wojska miejscowych nauczycieli naukę prowadzili tutaj nauczyciele z Zielonej Łaki, Kowalewa i Nowej Wsi.

Do normalnej pracy szkoła powróciła w czerwcu 1918r. gdy naukę zaczął ponownie prowadzić nauczyciel Konwiński.

W trakcie I wojny światowej szkoła w Sowinie Błotnej uległa podniszczeniu na skutek nie przeprowadzanych remontów i licznych kradzieży wynikających z braku nadzoru. Wojna stała się także przyczyną niskiego poziomu wychowania i wiedzy dzieci jak zapisał w kronice szkolnej nauczyciel Konwiński dzieci „nie znały pozdrowienia. Dziewczęta przychodziły na lekcje zawszone. Musiałem zwalczać surowe, ba nieobyczajne zachowanie się chłopców i dziewcząt […] We wszystkich przedmiotach nauczania dzieci miały bardzo mierne wiadomości”.

Pożoga wojenna doprowadziła do wzrostu cen na żywność. Nauczyciel Konwiński zapisał w kronice „Musimy płacić za masło od 8 do 25 marek za 1 funt, za jajka 6-12 marek za mendel, mleko 1 litr 30-40 fenigów, za ziemniaki 4-8 marek, za słoninę 8-20 marek”. Konwiński zarabiający 142 marki miesięcznie nazwał swoje pensum jako „upokarzające” gdyż robotnicy rolni zarabiali wówczas 2-3 razy więcej.

Zbliżający się koniec wojny zmieniał nastroje wśród ludności polskiej. Polacy w spokoju oczekiwali na moment oderwania się od Niemiec. Abdykację cesarza Wilhelma II w dniu 28 listopada 1918r. ludność Polska przyjęła „z cichą satysfakcją” ludność niemiecka „z bolesnym milczeniem”.



[1] Szarpie materiał opatrunkowy uzyskany z poszarpanych nitek wyskubanych ze skrawków starego płótna lnianego lub bawełnianego.

[2] Święta te obchodzono: Święto Reformacji, które przypomina wydarzenia z 31 października 1517 roku. Augustiański mnich i profesor teologii Marcin Luter przybił (niekótrzy mówił, że po prostu ogłosił) do drzwi kościoła zamkowego w Wittenberdze 95 tez przeciwko nadużywaniu odpustów, dzień zwycięstwa pod Sedanem obchodzono 2 września  gdyż w tym dniu w 1870 r. okrążona przez Prusaków pod Sedanem stutysięczna armia francuska, dowodzona przez marszałka Mac-Mahona, poniosła druzgocącą klęskę. Do niewoli dostało się 39 generałów, a także sam cesarz Napoleon III

Aktualności

Kontakt

  • Niepubliczna Szkoła Podstawowa w Sowinie Błotnej Stowarzyszenie "Dolina Giszki"
    Sowina Błotna 30
    63-300 Pleszew
    zspsowina@pleszew.pl
    sowinablotna@poczta.fm
  • (062) 7419025

Galeria zdjęć