Nauczycielem pracującym w tutejszej szkole był l. 1795-1814 był
Daniel John . Po nim nauczycielem był niejaki Seiler pracujący
tutaj w l. 1814-1816. Po nim naukę w szkole prowadził nauczyciel Lűhssengut,
nie wiemy jak długo pracował tutaj ale jako ciekawostkę należy powiedzieć, że
był on zarówno nauczycielem jak i szanowanym tkaczem. Uczył on dzieci
najważniejszych umiejętności czytania, pisania i liczenia, a nauka odbywała się
w jego warsztacie tkackim gdzie dzieci siedziały na ubitej glinie. Po
Lűhssengucie nauczycielem był Neve, którego zastąpił jego zięć, August Hertel,
katolik i student teologii, który później poślubił żydówkę. W miejscowej szkole
pracował on w l. 1845-1865.
W dniu 1 lipca 1865r. nauczycielem w
szkole został Kaulfuhss. Do obwodu szkolnego należały wówczas z Sowińskich
Olędrów 34 ewangelickie i 2 katolickie rodziny z Gorzeńskich Olędrów 6
ewangelickich i 1 katolicka oraz z Ludwiny 44 rodziny ewangelickie.
Do budynków szkolnych w 1865r. należały:
-
dom szkolny z drewnianych bierwion (kłoda, deska)
wewnątrz otynkowany gliną, a na zewnątrz obity deskami z dachem krytym słomą.
-
mieszkanie nauczyciela składające się z 1 pokoju
będącego zarazem sypialnią. Miał on 6 łokci (dawna miara wynosząca od 0,47m do
0,78m) długości i 6 łokci szerokości oraz 3,5 łokcia wysokości. Mieszkanie
miało alkowę (wnęka przylegająca do pokoju) pełniącą funkcję kuchni. W domu
nauczyciela znajdowała się sala lekcyjna.
-
budynki gospodarcze w skład wchodziła obórka z drewna
pod słomą, maleńka stodółka z małym klepiskiem (podłoga z mocno ubitej gliny)
oraz mierzący 2,5 łokcia sąsiek (część
stodoły gdzie składano zboże, słomę, siano)
-
w pobliżu znajdowała się także piwnica z kamieni
polnych kryta słomą.
Jeżeli chodzi o wynagrodzenie nauczycielskie,
jakie były wypłacane w tutejszej szkole to wynosiły one w 1865r.:
•
gotówkę
w wysokości 42 mk
•
równowartość
za 6 mórg służbowego gruntu szkolnego 11,15 mk
•
wartość
drzewa opałowego dla nauczyciela 25 mk
•
wartość
pozostałych naturalii 49,03 mk
•
wartość
wolnego mieszkania 12 mk
•
materiały
piśmienne 1 mk 15
•
za
sprzątanie i opalanie izby szkolnej 2 mk 20
•
za
rąbanie drzewa 5 mk20
•
na
opalanie izby szkolnej 5 sążni drzewa twardego lub 25 mk gotówką
•
w
całości 10 sążni drzewa twardego lub 50 mk gotówką plus wolna zwózka
W 1866r. nauczyciela
Kaulfuhssa powołano do wojska na wojnę
prusko-niemiecką. Po krótkiej służbie został zwolniony, a po powrocie z
wojska wraz z dziećmi przygotowywał dla wojska bandaże, szarpie i upominki dla
walczących żołnierzy.[1] Nauczyciela
Kaulfuhssa powołano do służby wojskowej ponownie w okresie żniw.
W 1867r. w setną rocznicę
zawarcia układu osiedleńczego u nauczyciela Kaulfuhssa zebrało się kilku
starszych mieszkańców aby uczcić założenie osady. Podczas tego spotkania
postanowiono zmienić nazwę osady na niemiecką Eulendorf, a nazwę Gorzeńsie
Olędry na Bittersdorf. W roku następnym obydwie nazwy zostały urzędowo
wprowadzone w życie.
W roku 1874 naprzeciwko
szkoły postanowiono urządzić staw. Woda w stawie miała służyć jako zbiornik
przeciwpożarowy oraz do pojenia bydła. Na środku stawu usypano wyspę, którą
nazwano wyspą pokoju, a posadzony na jej środku dąb nazwano dębem pokoju.
Powszechny spis ludności
z dnia 1 grudnia 1880r. wykazał, że Sowina Błotna liczy 244 osoby.
24 czerwca 1883r. z
inicjatywy nauczyciela Kaulfuhssa utworzono stowarzyszenie rolnicze do którego
przystąpiło 52 gospodarzy z Sowiny Błotnej, Ludwiny, Dobrej Nadziei i Zielonej
Łąki.
W dniu 9 lipca 1887r.
odbyło się położenie kamienia węgielnego pod nowy budynek szkolny. W
uroczystości tej wzięli udział wszyscy członkowie dozoru szkolnego, dzieci
szkolne komisarz Lohs oraz przyszły budowniczy szkoły Opieliński. W następnym roku
w dniu 6 września odbyło się uroczyste poświęcenie nowego budynku szkolnego. W
uroczystości otwarcia szkoły uczestniczyli inspektor szkolny pastor Raddatz
oraz landrat [nn]. Na uroczyste poświęcenie pastor Raddatz przybył wraz z
orkiestrą z Domu Sierot. Uczestnicy tej uroczystości zebrali się przy starej
szkole skąd w uroczystym pochodzie z muzyką i śpiewem religijnym ruszyono do
nowej szkoły. W szkole przemawiali landrat, inspektor szkolny i miejscowy
nauczyciel Kaulfhuss. Po części oficjalnej odbyła się wesoła zabawa dla dzieci
i starszych.
Od roku 1890 szkoła została przemianowana
na szkołę dwuklasową, a drugim nauczycielem został Karol Reim. Pełnił on tę
funkcję przez rok po czym zastąpił go Adolf Folta.
We wrześniu 1891r.
odbywały się w tutejszej okolicy w tym i na polach Sowiny Błotnej dywizyjne
manewry wojskowe. W miejscowości stacjonowały 2 kompanie wojska, a w budynku
szkoły mieścił się sztab dywizji. Oficerowie sztabu stołowali się u miejscowego
nauczyciela Kaulfuhssa, którego żona Berta przygotowywała posiłki.
Jak podają szkolne kroniki na terenie
szkoły odbywały się różne uroczystości, jak choćby urodziny cesarza Wilhelma II
świętowane corocznie 27 stycznia. Dzieci w tym dniu przyjmowano kawą i plackiem,
a tak że otrzymywały upominki w postaci książek, zeszytów, tabliczek, rysików,
piór. Ponadto na terenie szkoły obchodzono inne święta jak choćby Święto Reformacji
czy dzień zwycięstwa pod Sedanem[2]
Co roku miały też miejsce wizytacje szkoły. W
wizytacjach tych w latach 90 XIX wieku uczestniczyli najczęściej radca
rejencyjny i szkolny dr Franke z Poznania oraz powiatowy inspektor szkolny
pastor Raddatz. W szkole organizowana była również uroczystość
Bożonarodzeniowa, na którą licznie przybywała okoliczna ludność.
Miejscowi nauczyciele
brali udział w konferencjach rejonowych i powiatowych. Tematy poruszane na nich
były różne, a program jednej z takich konferencji wyglądał następująco:
1)
Lekcja
z wykorzystaniem czytanki „Ptaki śpiewające, a w szczególności słowik”, którą
przeprowadził nauczyciel Schulz
2)
Nauczyciel
Krampe z Czermina przeprowadził lekcję dziećmi z Niemieckiej Szkoły
Obywatelskiej w Pleszewie na temat „Goethego –Król Olch”
3)
Referat
nauczyciela Boeslera z Kotlina pt „Wartość, użytkowanie i eksploatacja
bibliotek uczniowskich”
Nauczyciele uczący w
szkole w Sowinie Błotnej oraz tutejsze dzieci brały także udział w
uroczystościach na terenie Pleszewa. Przykładem może być udział w uroczystym
odsłonięciu pomnika poległych z powiatu pleszewskiego w wojnach 1864, 1866 i
1870-1871, która miała miejsce 22 września 1895r.
W dniach 4-9 września
1897r. na terenie powiatu odbyły się manewry dywizyjne. W Sowinie Błotnej i
Ludwinie rozlokowano po 1 kompanii 5 batalionu strzelców z Jeleniej Góry. W
dniu 6 września 1897r. odbyła się symulacja
bitwy piechoty i kawalerii w której uczestniczyły także miejscowe
dzieci. Wszelkie szkody jakie powstały na polach w wyniku manewrów zostały
oszacowane i zrekompensowane.
W dniu 16 czerwca 1898r.
odbyły się w miejscowej szkole wybory posłów do Reichstagu. Wybory w tutejszym
lokalu wygrał Polak dr Zygmunt Dziembowski z Poznania. Zwycięstwo było tym
cenniejsze gdyż odniesione zostało mimo nielicznych głosów oddanych przez
miejscowych Polaków.
W roku 1901 uroczyście
obchodzono w tutejszej szkole rocznicę utworzenia państwa pruskiego. Roku
szkolny 1901/1902 rozpoczął się w poniedziałek 1 kwietnia 1901r. Przerwy w
nauce w tym roku szkolnym były w następujących terminach:
- wakacje na Zielone
Świątki od 16 do 30 maja
- wakacje letnie od 21
lipca do 11 sierpnia
- wakacje jesienne od 6
do 27 października
- wakacje gwiazdkowe od
24 grudnia do 2 stycznia
- wakacje wielkanocne od
26 marca do 3 kwietnia
W 1901r. na emeryturę
przeszedł nauczyciel Kaulfhuss. Nowym pierwszym nauczycielem został Jan Schwarz
z Grębowa.
Kolejne lata szkoły
powodują zwiększanie się liczby uczniów wyznania katolickiego, czyli Polaków. W
roku szkolnym 1907/1908 szkoła liczyła 157 uczniów, spośród nich 86 było
katolikami. W roku szkolnym 1910/1911 szkoła liczyła 154 uczniów, w tym 105
katolików. Ze względu na zwiększającą się liczbę dzieci wyznania katolickiego
rejencja królewska postanowiła w 1911r. powołać na nauczyciela Hieronima
Wiśniewskiego.
Od 1909r co roku
miejscowa ludność bierze udział w tzw. wieczorach ludowych. Podczas tych
spotkań miały miejsce uroczyste przemowy, deklamacje wierszy, śpiewy, tańce, projekcje
bajek i filmów oraz wystawiane są sztuki teatralne. W sztukach biorą udział tak
dorośli jak i dzieci, a licznie przybywająca okoliczna ludność świadczyła o dużej
popularności i potrzebie organizacji tego typu imprez. Jak podaje kronika
szkolna pierwszy taki wieczór odbył się 16 stycznia 1909r.
Pierwsza wymieniana w
kronikach wycieczka szkolna odbyła się w dniu 18 sierpnia 1910r. W tym
dniu nauczyciele i uczniowie udali się
na pieszą wycieczkę do Taczanowa gdzie zwiedzano park, pałac, kaplicę i
gorzelnię. Następnie udano się do Kowalewa gdzie odwiedzono miejscowych
gospodarzy do szkoły powrócono pociągiem.
W lipcu 1913r. nowym
pierwszym nauczycielem został Erdman. Z jego inicjatywy powstała kapela szkolna
(2 bębenki i 4 piszczałki), brała ona udział w uroczystym pochodzie z
pochodniami przez wieś z okazji urodzin cesarza Wilhelma.
Dzieje szkoły w Sowinie
Błotnej podczas I wojny światowej nie są nam zbyt dobrze znane, ponieważ obaj
tutejsi nauczyciele zostali powołani do wojska przez co kronika nie była
prowadzona.
W drugim dniu mobilizacji powołano do
wojska nauczyciela Erdmana. Służył on w zastępczej artylerii pieszej w
Poznaniu. Po przeszkoleniu do końca wojny przebywał na froncie i dosłużył się
stopnia porucznika.
1 października 1914r. powołano do 46
pułku piechoty nauczyciela Konwińskiego. Walczył on zarówno na froncie
zachodnim (Francja, Flandria), jak i
wschodnim (Galicja, Rosja). Był dwukrotnie ranny w skutek drugiej ranny, która
spowodowała usztywnienie lewego kolana został zwolniony w czerwcu 1918r. z
wojska.
Obaj nauczyciele otrzymali za zasługi
Krzyże Żelazne II klasy.
W początkowym okresie wojny nastroje wśród miejscowej ludności były dobre. dopiero w listopadzie 1914r. pogorszyły się.
Wdarcie się oddziału kozackiego do Pleszewa,
który obrabował pocztę wywołało niepokój wśród ludności, a część zaczęła się
nawet szykować do ucieczki. Miejscowa ludność widziała także łunę pożaru nad
Kaliszem oraz słyszała huk armat.
Najbliższą okolicę wojna szczęśliwie
ominęła. Tylko w pierwszym roku wojny widziano tutaj dużo wojska, które
zmierzało na front. Dozór szkolny przeznaczył budynek szkoły na wojskowy
lazaret (szpital) jednak na szczęście nie zaszła taka potrzeba by go w ten
sposób wykorzystać.
Podczas I wojny światowej śmierć
ponieśli z najbliższej okolicy Ferdynand Schulz, Gottlob Schulz, Wilhelm
Schulz.
Nauka w szkole w Sowine Błotnej po
wybuchu wojny nie była prowadzona. Dopiero od zimy 1915r. została wznowiona i odbywała
się 3 razy w tygodniu po 2 godziny. W
zastępstwie powołanych do wojska miejscowych nauczycieli naukę
prowadzili tutaj nauczyciele z Zielonej Łaki, Kowalewa i Nowej Wsi.
Do normalnej pracy szkoła powróciła w
czerwcu 1918r. gdy naukę zaczął ponownie prowadzić nauczyciel Konwiński.
W trakcie I wojny światowej szkoła w
Sowinie Błotnej uległa podniszczeniu na skutek nie przeprowadzanych remontów i
licznych kradzieży wynikających z braku nadzoru. Wojna stała się także
przyczyną niskiego poziomu wychowania i wiedzy dzieci jak zapisał w kronice
szkolnej nauczyciel Konwiński dzieci „nie znały pozdrowienia. Dziewczęta
przychodziły na lekcje zawszone. Musiałem zwalczać surowe, ba nieobyczajne
zachowanie się chłopców i dziewcząt […] We wszystkich przedmiotach nauczania
dzieci miały bardzo mierne wiadomości”.
Pożoga wojenna
doprowadziła do wzrostu cen na żywność. Nauczyciel Konwiński zapisał w kronice
„Musimy płacić za masło od 8 do 25 marek za
Zbliżający się koniec wojny zmieniał
nastroje wśród ludności polskiej. Polacy w spokoju oczekiwali na moment
oderwania się od Niemiec. Abdykację cesarza Wilhelma II w dniu 28 listopada
1918r. ludność Polska przyjęła „z cichą satysfakcją” ludność niemiecka „z
bolesnym milczeniem”.
[1] Szarpie materiał opatrunkowy uzyskany z poszarpanych nitek wyskubanych ze skrawków starego płótna lnianego lub bawełnianego.
[2] Święta te obchodzono: Święto Reformacji, które przypomina wydarzenia z 31 października 1517 roku. Augustiański mnich i profesor teologii Marcin Luter przybił (niekótrzy mówił, że po prostu ogłosił) do drzwi kościoła zamkowego w Wittenberdze 95 tez przeciwko nadużywaniu odpustów, dzień zwycięstwa pod Sedanem obchodzono 2 września gdyż w tym dniu w 1870 r. okrążona przez Prusaków pod Sedanem stutysięczna armia francuska, dowodzona przez marszałka Mac-Mahona, poniosła druzgocącą klęskę. Do niewoli dostało się 39 generałów, a także sam cesarz Napoleon III